Kancelaria Adwokacka 

adw. Paulina Mrozik 

W pierwszej kolejności zostanie omówiona kwestia - zużycie techniczne budynku. W praktyce bardzo często mamy do czynienia z sytuacją kiedy ubezpieczyciel zaniża w naszej ocenie wysokość dochodzonego odszkodowania lub kwestionuje poniesione przez nas koszty naprawy. By podjąć skuteczną polemikę z ubezpieczycielem w pierwszej kolejności należy uzyskać dokumentację zgromadzoną w aktach szkodowych. Na podstawie art. 29 ust. 6 Ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, zakład ubezpieczeń udostępnia ubezpieczającemu, ubezpieczonemu, osobie występującej z roszczeniem lub uprawnionemu z umowy ubezpieczenia informacje i dokumenty gromadzone w celu ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub wysokości odszkodowania lub świadczenia.

Przed ustaleniem wysokości szkody w przypadku ubezpieczenia mienia, ubezpieczyciel niejednokrotnie zleca sporządzenie kosztorysu przez rzeczoznawcę majątkowego. Po zapoznaniu się z przedmiotowym kosztorysem możemy zauważyć jaki rozmiar szkody został uwzględniony, wysokość hipotetycznych kosztów naprawy oraz czy przy sporządzaniu kosztorysu wzięto pod uwagę zużycie techniczne. Zużycie techniczne pomniejsza wartość pierwotną ustalonej wysokości szkody. 

W myśl art. 13 ust. 3 Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w obowiązkowych ubezpieczeniach mienia odszkodowanie wypłaca się w kwocie odpowiadającej wysokości szkody, nie większej jednak od sumy ubezpieczenia ustalonej w umowie. Zatem jako cel ubezpieczenia należy rozumieć umożliwienie ubezpieczonemu naprawy zniszczonego na skutek zdarzeń losowych mienia. W związku z powyższym nieuzasadnionym jest pomniejszenie wartości kosztorysowej o zużycie techniczne uwzględnione przy ustalaniu wysokości sumy ubezpieczenia.

Stopień zużycia budynków służy do określenia sumy ubezpieczenia. Suma ubezpieczenia to określona w umowie ubezpieczenia kwota pieniężna stanowiąca górną granicę świadczenia zakładu ubezpieczeń. Wysokość sumy ubezpieczenia winna odpowiadać wartości ubezpieczonego mienia wyrażonej w pieniądzu. Regulacje przewidziane w art. 70 ust. o ubezpieczeniach obowiązkowych służą dostosowaniu sumy ubezpieczenia do wartości ubezpieczonego mienia. Stąd też ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie równe wysokości poniesionej przez ubezpieczonego szkody, jednak z uwzględnieniem ograniczenia odpowiedzialności do wysokości sumy ubezpieczenia. (Wyrok z 23 stycznia 2017 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. sygn. akt II Ca 840/16).

Stosownie do regulacji przewidzianej w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy, zakres odpowiedzialności ubezpieczeniowej pozwanego jest ściśle związany z rzeczywistym kosztem remontu budynku powoda. Jednocześnie odszkodowanie należne z tytułu ubezpieczenia mienia ze swej istoty winno kompensować jedynie szkodę rzeczywistą, której nie może przewyższać, a ponadto nie może ono przekraczać sumy ubezpieczenia (art. 13 ust. 3 UbezpObowU). Podkreślić w tym miejscu należy, iż głównym celem ustalenia stopnia zużycia budynku w momencie zawierania przez strony umowy ubezpieczenia, jest uzyskanie danych pozwalających na określenie maksymalnej kwoty sumy gwarancyjnej, która to wartość stanowi górną kwotę do jakiej odpowiada ubezpieczyciel w razie powstania szkody. O ile bowiem w dacie ustalania sumy ubezpieczenia określenie stopnia zużycia budynku jest słuszne, z uwagi na jego rzeczywistą wartość, to ponowne jego odliczenie (przy szacowaniu kwoty należnego odszkodowania) należy zakwalifikować jako działanie bezprawne. Za błędne należy zatem uznać stanowisko prezentowane przez apelującego, który uznaje za prawidłowe i zasadne dwukrotne uwzględnienie stopnia zużycia ubezpieczonego budynku, tj.: pierwszy raz przy ustalaniu sumy ubezpieczenia i drugi przy ustalaniu wysokości odszkodowania. Żądany przez pozwanego sposób postępowania przy szacowaniu kwoty odszkodowania nie znajduje również uzasadnienia w przepisach ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych i jest wysoce krzywdzący dla ubezpieczającego. (Wyrok z 25 czerwca 2019 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach sygn. aktI.Ca 181/19).

Wysokość odszkodowania może zostać pomniejszona o zużycie techniczne wyłącznie powstałe w okresie od dnia powstania odpowiedzialności do dnia szkody. Powyższe wynika wprost z przepisu. W myśl art. 68 ust. 1 pkt. 2 w/w Ustawy jeżeli suma ubezpieczenia została ustalona według wartości rzeczywistej, uwzględnia się również faktyczne zużycie budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń do dnia powstania szkody.

Pomniejszanie wysokości odszkodowania wyliczonego jako koszty przywrócenia przedmiotu ubezpieczenia do stanu poprzedniego o współczynnik odpowiadający jego wcześniejszemu zużyciu pozostaje w sprzeczności z istotą tego sposobu wyliczenia szkody. Stosowanie takiego zabiegu rachunkowego mogłoby być hipotetycznie zasadne jedynie wówczas, gdyby wyraźnie przewidział to ustawodawca albo strony kształtujące treść konkretnego stosunku prawnego. (...) Jak wyżej wskazano, przewidziane w zdaniu drugim (od średnika) tego przepisu uwzględnienie faktycznego zużycia budynku odnosi się wyłącznie do jego zużycia w czasie od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności ubezpieczyciela do dnia szkody, a nie do całkowitego stopnia zużycia. W stanie faktycznym niniejszej sprawy ustalono, że budynki nie uległy dalszemu zużyciu po powstaniu odpowiedzialności ubezpieczyciela. Przyjętej powyżej interpretacji nie sprzeciwia się treść art. 68 ust. 4 u.u.o., zgodnie z którym zakład ubezpieczeń nie uwzględnia stopnia zużycia budynku przy bliżej określonych w tym przepisie szkodach drobnych. Jak wyżej wskazano, przewidziane w zdaniu drugim (od średnika) tego przepisu uwzględnienie faktycznego zużycia budynku odnosi się wyłącznie do jego zużycia w czasie od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności ubezpieczyciela do dnia szkody, a nie do całkowitego stopnia zużycia. W stanie faktycznym niniejszej sprawy ustalono, że budynki nie uległy dalszemu zużyciu po powstaniu odpowiedzialności ubezpieczyciela. Przyjętej powyżej interpretacji nie sprzeciwia się treść art. 68 ust. 4 u.u.o., zgodnie z którym zakład ubezpieczeń nie uwzględnia stopnia zużycia budynku przy bliżej określonych w tym przepisie szkodach drobnych. (Wyrok Sądu Najwyższego z 16 października 2019r. w sprawie o sygn. akt II CSK 437/18)

Zdarzają się także sytuacje, iż ubezpieczyciel kwestionuje koszty naprawy wskazując, że zostały zawyżone.

W wypadku uszkodzenia rzeczy w stopniu umożliwiającym przywrócenie jej do stanu poprzedniego osoba odpowiedzialna za szkodę obowiązana jest zwrócić poszkodowanemu wszelkie celowe, ekonomicznie uzasadnione wydatki, poniesione w celu przywrócenia stanu poprzedniego rzeczy uszkodzonej, do których to wydatków należy zaliczyć także koszt nowych części i innych materiałów, jeżeli ich użycie było niezbędne do naprawienia uszkodzonej rzeczy. (Wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 1972 r. sygn. akt II CR 425/72).

Należy także mieć na uwadze, że bezprawne jest działanie ubezpieczyciela, który zobowiązuje nas do przedstawienia rachunków za poniesione koszty naprawy.

Powstanie roszczenia z tytułu kosztów przywrócenia uszkodzonego pojazdu do stanu pierwotnego, a tym samym zakres odszkodowania, nie zależą od tego czy poszkodowany dokonał restytucji i czy w ogóle ma taki zamiar. Odpowiada ono niezbędnym i ekonomicznie uzasadnionym kosztom naprawy (…) W konsekwencji spotykane niekiedy w praktyce uzależnienie wypłaty należności od faktycznego dokonania naprawy i udokumentowania jej kosztów nie jest uzasadnione. (…) Roszczenie odszkodowawcze powstaje z chwilą powstania obowiązku naprawienia szkody, a nie po powstaniu kosztów naprawy pojazdu, z czym wiąże się brak obowiązku po stronie poszkodowanego udowadniania konkretnych wydatków poniesionych na naprawę pojazdu. (Postanowienie Sądu Najwyższego z 07 grudnia 2018 r. III CZP 51/18)

Ponadto, zakład ubezpieczeń powinien udowodnić fakty, które wpływają na wyłączenie bądź ograniczenie jego odpowiedzialności, jak również fakt naruszenia obowiązków przez osobę zgłaszającą roszczenie, co uzasadniałoby odmowę lub zmniejszenie świadczenia (por. M. Surdek, M. Przywara, Podstawowe zasady postępowania likwidacyjnego, „Dziennik Ubezpieczeniowy” z 19 sierpnia 2011 r.). Oznacza to, iż główny ciężar dowodowy w zakresie ustalenia odpowiedzialności, wysokości szkody i okoliczności zdarzenia leży po stronie ubezpieczyciela. Również wszelkie okoliczności wpływające na zmniejszenie bądź odmowę wypłaty świadczenia ubezpieczyciel powinien udowodnić i przedstawić osobie zgłaszającej roszczenie. (Rozpatrywanie skarg indywidualnych z zakresu ubezpieczeń gospodarczych wpływających do Rzecznika Ubezpieczonych w okresie III kwartałów 2014 r.).